Een noodzakelijke uitdaging
Als we ons socialezekerheidsstelsel willen behouden, moeten we kunnen garanderen dat elke begunstigde precies krijgt waar hij recht op heeft, niet meer en niet minder, en dat werkgevers die de regels respecteren niet worden benadeeld door oneerlijke concurrentie van degenen die dat niet doen.
Controle is daarbij een noodzakelijk proces, en dat verloopt in verschillende stappen. Controles beginnen al wanneer de aanvraag wordt ingediend bij de RVA en gaan ook verder wanneer de uitbetalingsinstelling een werkloosheidsuitkering betaalt aan de begunstigde. De correctheid van de door de aanvrager van uitkeringen opgegeven elementen wordt bijgevolg nauwgezet gecontroleerd. Daarnaast worden er ook permanent andere controles uitgevoerd om ervoor te zorgen dat de door de RVA toegepaste wetgeving correct wordt nageleefd.
Die meer specifieke controles worden uitgevoerd door de medewerkers van de Centrale controledienst, werkzaam op het hoofdbestuur van de RVA, de 181 sociaal inspecteurs, alsook de administratieve medewerkers van de controledienst verdeeld over de verschillende werkloosheidsbureaus. Hun missie is onregelmatigheden te voorkomen, op te sporen en mogelijke fraude te bestrijden.
Belangrijk is ook dat controle niet steeds een repressief doel nastreeft. Het is vooral belangrijk dat aan elke sociaal verzekerde het juiste recht wordt toegekend. Dat betekent dat een controle niet altijd leidt tot een inperking van het recht maar dat in bepaalde situaties, dankzij een controle van het dossier, er ook voor wordt gezorgd dat een werkloze, nadat hij bijvoorbeeld al een betaling heeft ontvangen, achteraf nog een bijpassing krijgt, zodat hij uiteindelijk het juiste bedrag ontvangt.
Controles van a tot z
Tegenwoordig wordt een groot deel van die controles uitgevoerd 'vanop afstand' door databanken te kruisen. De gegevens uit de door de RVA beheerde dossiers worden, met respect voor de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), gekruist met databanken van andere Belgische en internationale instellingen. Daardoor kunnen we aanwijzingen van uitkeringsfraude opsporen. Naast die controles 'achteraf', dus na de uitbetaling, voeren we ook veel controles 'op voorhand' uit. Het doel daarvan is afwijkingen zo vroeg mogelijk op te sporen en zo tijd- en geldrovende rechtzettingen te vermijden.
Op het terrein
Door aangiften te verifiëren, aan datamatching te doen en gegevens te kruisen, kunnen de sociaal inspecteurs hun onderzoeken op het terrein veel gerichter uitvoeren. Die zijn soms nog nodig. Een aangegeven gezinstoestand nagaan, controleren of een aangifte klopt, strijden tegen zwartwerk ... De onderzoeken van onze sociaal inspecteurs zijn talrijk en gevarieerd.
Tijdelijke werkloosheid
Naar aanleiding van covid en de gezondheidscrisis, de overstromingen in het oosten van het land, de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis hebben veel bedrijven de afgelopen jaren hun toevlucht genomen tot het systeem van tijdelijke werkloosheid. Het is dan ook normaal dat de RVA ingezet heeft op het controleren op mogelijk misbruik van het systeem, en dan vooral om de toekenning van uitkeringen voor tijdelijke werkloosheid te garanderen aan werknemers die er recht op hebben.
In 2023
| Aantal onderzoeken bij werkgevers | 7.912 |
| Aantal inbreuken bij werkgevers | 2.812 |
| Aantal onderzoeken bij werknemers | 12.241 |
| Aantal inbreuken bij werknemers | 4.172 |
Domicilie en verblijf in België
Het bedrag van de werkloosheidsuitkeringen is gedeeltelijk afhankelijk van de gezinstoestand. De RVA blijft dan ook, samen met de uitbetalingsinstellingen, strijd leveren tegen domiciliefraude. De RVA voert controles uit op de werkelijke verblijfplaats en de gezinssituatie van werklozen.
In 2023
| Aantal onderzoeken op de gezinssituatie | 23.359 |
| Aantal inbreuken | 5.732 |
| Totaal terug te vorderen bedrag | 21.924.319,90 € |
| Aantal huisbezoeken van een sociaal inspecteur | 319 |
Zwartwerk
Zowel de bestuursovereenkomst tussen de Belgische staat en de RVA als het actieplan socialefraudebestrijding hechten veel belang aan de strijd tegen zwartwerk.
In 2023
| Spontane onderzoeken | 3.039 |
| Gerichte onderzoeken op de werksituatie | 7.099 |
| Grootschalige, gecoördineerde onderzoeken n.a.v. controleacties | 15.390 |
| Aantal werkgevers gecontroleerd bij controleacties | 8.142 |
| Aantal werkgevers met een of meerdere inbreuken | 3.353 |
| Aantal werknemers gecontroleerd bij controleacties | 17.652 |
| Aantal werknemers met een of meerdere inbreuken | 1.869 |
Cumulatie
Zoals hoger vermeld, worden er via datamatching aanwijzingen gedetecteerd van cumulaties van werkloosheidsuitkeringen met inkomsten uit arbeid in loondienst, zelfstandige arbeid, ziekte-uitkeringen en pensioen. Die "matches" of overeenkomsten worden verzameld op listings en overgemaakt aan de werkloosheidsbureaus. Als de cumulatie een groot bedrag of een lange periode betreft, wordt het dossier doorgegeven aan een sociaal inspecteur. Dat gebeurt uiteraard ook als er sprake is van bedrieglijk inzicht.
In 2023
| Cumulatie loontrekkende | 8.162 | Inbreuken loontrekkende | 2.101 |
| Cumulatie zelfstandige | 8.106 | Inbreuken zelfstandige | 4.075 |
| Cumulatie ziekte | 10.772 | Inbreuken ziekte | 2.763 |
| Cumulatie pensioen | 4.569 | Inbreuken pensioen | 429 |
| Totaal | 31.609 | Totaal | 9.368 |
Samenwerking
Daarnaast hebben jaren ervaring geleerd dat fraude alleen efficiënt kan worden bestreden als verschillende diensten samenwerken. Daarom nemen onze sociaal inspecteurs regelmatig deel aan gezamenlijke controleacties met de andere sociale-inspectiediensten.
De controlediensten van de RVA werken vaak samen met de gerechtelijke instanties, de gemeentebesturen en de lokale politie in het kader van de strijd tegen valse adressen of de detectie van vertrek naar het buitenland.
In 2023 heeft de RVA ook zijn samenwerking met de instellingen uit de buurlanden (Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland) voortgezet. Die partnerschappen zijn belangrijk, vooral in het kader van de preventie van en de strijd tegen fraude. Onze controlediensten onderhouden ook nauwe contacten met hun tegenhangers van de buurlanden en nemen deel aan grensoverschrijdende netwerken om een systeem van elektronische gegevensuitwisseling te ontwikkelen voor fraudedetectie.